Kısırlık nedenlerinden %15'i erkeğe aittir. Ayrıca erkek kısırlığı, % 30-40 oranında, kısırlığın başka nedenleriyle beraber olabilir. O nedenle, çocuğu olmayan eşler, beraber tetkike alınmalıdır.
Evli çiftler, isteklerine rağmen bir yıl içinde gebelik olmamış ise, birlikte tetkike alınmalıdır. Ancak, çiftlerden biri veya ikisi de 35 yaşın üzerindeyse, bir yıl beklemeden tetkikler yapılmalıdır.
Her şeyden önce semen analizi yapılmalıdır. Semen Analizi, 2-3 günlük cinsel perhizden sonra yapılmalıdır. Daha uzun aralıkla yapılırsa, ölü sperm sayısı artar. Daha kısa sürede yapılırsa sperm sayısını etkiler. O nedenle 2-4 gün perhiz önemlidir.
Semen incelenmesinde herhangi bozukluk olursa, bir ay ara ile test tekrarlanmalıdır. İkinci testte de bozukluk varsa, o zaman muayene ve diğer tetkikler gereklidir.
Muayenede penis, üretra ağzı, testisler, epididim, varikosel durumu ve prostat yönünden rektal tuşe yapılmalıdır.
Semen analizinde bir anormallik varsa, özellikle sayi 10 milyon/ml'nin altındaysa veya kişide diyabet gibi herhangi bir endokrin bozukluk varsa, hormon tetkikleri istenmelidir. Bu amaçla FSH ve Testosteron düzeylerine bakılmalıdır. Testosteron düşükse bu durumda total ve serbest testosteron, LH ve PRL araştırılmalıdır.
Anormal spermatogez durumundaki erkeklerin pek çoğunda FSH normal olabilir. Fakat serum FSH seviyesinin yüksek olması, anormal spermatogenezisin bir göstergesidir.
Ayrıca Post Ejaculatory Urinanalysis, ultrosonografi, antisperm antikor testi, servikal mukus interaksiyon testi gibi semen ve sperm için özel testler uygulanmalıdır.
Mikroskopta lökositler ile immatür germ hücreleri aynı şekilde görülürler ve birbirinden ayrılması son derece güçtür. Bu görüntü genel olarak “yuvarlak hücre” olarak isimlendirilir. Pek çok laboratuvar da bu yuvarlak hücreleri lökosit olarak değerlendirilir ve rapor eder.
Böyle durumlarda genital traktusta enfeksiyon araştırılmalıdır. Ayrıca immünokimyasal testler ile bu hücrelerin immatür germ hücresi mi yoksa lökosit mi olduğu belirlenmelidir.
Azospermi durumlarında ise mutlaka genetik araştırma yapılmalıdır. Genetik bozukluklar sperm yapımı ve spermın taşınmasında etkili olarak erkekte kısırlığa neden olabilir. Erkek kısırlığında üç önemli genetik faktör vardır:
1. Vas deferensin konjental yokluğu ile birlikte olan Kistik Fibroz gen matürasyonu.
2. Kromozomal bozukluklar sonucu testiküler fonksiyon bozukluğu
3. İzole spermatogenik bozuklukla birlikte olan Y kromozom mikrodelesyonu.
Normal spermiogram’da şu değerler olur:
Volüm......................1.5-5 ml arasında olmalıdır.
Konsantrasyon..........20 milyon /ml (Total 40 milyon/ml'den çok olmalıdır)
Motilite....................% 50 üzerinde olmalıdır.
Morfoloji...................% 30 WHO'ya göre .........%14 Kruger Kriterleri'ne göre.
İleri hareket.............>%2 olmalıdır.
Varikosel ve Kısırlık:
Normal popülasyonda erkeklerin %15'inde, infertil erkeklerin ise %40'ın da varikosel vardır.
Fizik muayenede hasta hem ayakta hem de yatar pozisyonda muayene edilmelidir. Ayakta palpasyon yapıldığında varikosel solucan torbasi ”şeklinde hissedilir. Yatar pozisyona geldiğinde bu durum kaybolur veya iyice azalır.
Varikosel Tedavi Endikasyonları:
1. Skrotum palpe edildiğinde varikosel palpe ediliyorsa,
2. Kişinin infertilitesi varikoselden ise,
3. Eşinin infertilite durumu yoksa veya tedavi edilebilir bir durumdaysa,
4. Anormal semen parametreleri varsa veya sperm fonksiyon testleri anormal ise, varikosel tedavi edilmelidir.
Eğer semen parametreleri normal ise varikoselin tedavi edilmesine gerek yoktur.
Genç erkeklerde varikosel olmasına rağmen semen analizi normalse, bu durumda varikosel tedavi edilmemeli, 1-2 yıllık aralıklarla semen analizi tekrarlanmalıdır.
Varikosel durumunda çocuk sahibi olmak isteyen çiftlere tedavi yaklaşımı üç sekilde olabilir.
1. Varikoselin tamiri
2. İntrauterin inseminasyon
3. Yardımcı üreme teknikleri, yani 'Tüp Bebek' tedavisi yapılır.
Kadında da bir kısırlık nedeni varsa ve bunun tedavisi sadece tüp bebek ile yapılacaksa varikosel tamirine gerek yoktur.
Varikosel tamiri sonucu enfeksiyon, hidrosel, varikosel persistansı veya nüksü, nadiren de testis atrofisi gibi bazı komplikasyonlar meydana gelebilir.
Varikosel tamirinden sonra, 3 aylık aralıklarla, gebelik oluşuncaya kadar veya bir yıl süreyle semen analizi yapılmalıdır.
Azospermi Durumunda Araştırma:
Azospermi, semen analizinde hiç sperm olmaması durumuna denir. Tüm erkeklerin %1'inde, infertil erkeklerin ise %10-15'inde görülür.
Azospermi durumu etiyolojik olarak pre-testiküler, testiküler ve post-testiküler olmak üzere üç katogoride incelenebilir.
Azosperminin pre-testiküler nedenleri, spermatogenezisi etkileyen endokrin bozukluklardır. Bu durum nadir olarak görülür (Sekonder testiküler bozukluk).
Primer testiküler bozukluk olarak bilinen testiküler nedenler, bizzat testisin kendisini ilgilendiren bozukluklardır.
Post-testiküler nedenler ise, ejakülasyon disfonksiyonu veya obstrüksiyon bozukluğundan kaynaklanabilir. Olguların %40'ında bu durum söz konusudur.
Azosperminin pre- ve post-testiküler bozuklukları tedavi edilebilir patolojilerdir. Oysa testiküler bozukluk genellikle geri dönüşümsüzdür. Ancak, varikosel nedeniyle meydana gelen bozukluk bunun dışında tutulmalıdır.
Bazı Terimler:
ASPERMİA: Semenin hiç olmaması durumudur.
AZOOSPERMİA: Semen içinde sperm hücresinin hiç olmaması durumudur.
OLİGOSPERMİA: Semen içinde, sperm sayısının 20 milyondan az olmasıdır.
İNSEMİNASYON (AŞILAMA): Laboratuvarda, canlı ve normal spermlerin seçilerek, steril sartlarda, rahim içine bir kanülle konulmasıdır.
MİKROENJEKSİYON (İCSİ-İntraSitoplazmik Sperm Enjeksiyonu): Laboratuvar ortamda bir sperm hücresinin, yumurtanın içine verilmesidir.
MESA: Mikroşirürjikal Epididimal Sperm Aspirasyonu.
PESA: Perkutan Epididimal Sperm Aspirasyonu.
TESE:Testiküler Sperm Ekstraksiyonu.
TESA: Perkutan Testikuler Sperm Aspirasyonu.
(Kaynak:Prof.Dr.Mülazım Yıldırım dersnotları)
...
